T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü himayelerinde gerçekleştirilen, Iğdır Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Hakkı Alma’nın moderatörlüğünü yaptığı IV. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Çalıştayı online (çevrimiçi) olarak yapıldı. Çalıştaya; Tarım ve Orman Bakanı Dr. Bekir Pakdemirli, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi hanımefendi Emine Erdoğan ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan pek çok temsilci katıldı.
Çalıştayın açılış konuşmasını yapan Tarım ve Orman Bakanı Dr. Bekir Pakdemirli, tıbbi ve aromatik bitkilerin sadece tarım ve ormanı ilgilendiren bir faaliyet olmadığını, aynı zamanda gıdadan sağlığa, kozmetikten turizme kadar birçok alanı ilgilendiren önemli bir sektör olduğunu belirtti. Dünya nüfusunun yaklaşık 70'inin tedavi ve korunma amacıyla bu ürünleri tercih ettiğini vurgulayan Bakan Pakdemirli; “Dünyada yaklaşık 425 bin civarında bitki mevcut. Bunlardan 50 bin ile 70 bin kadarı tıbbi bitki türü olarak tanımlanıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre bugün dünyada kullanılan tıbbi bitki sayısının 20 bin civarında olduğu biliniyor. Dünya’da 2.000, Avrupa'da ise 500'e yakın tıbbi bitkinin ticareti yapılıyor ve yıllık 115 milyar dolar bir ekonomik değere sahip” dedi.
Konuşmasının devamında Türkiye'nin biyolojik zenginlik bakımından önemli bir konumda olduğuna dikkati çeken Bakan Pakdemirli; ''3 gen merkezinin kesişme noktasında olan Türkiye, yaklaşık 4.000'i endemik, yani bu coğrafyaya has olmak üzere, toplam 12 bin bitki türüne ev sahipliği yapıyor. Başka bir ifadeyle, Avrupa kıtasından daha fazla biyolojik çeşitliliğe sahip bir ülkeyiz. Tıbbi ve aromatik bitkiler yönünden ise zengin bir potansiyele, üretim için uygun iklim ve habitatlara sahibiz. Bu zenginliğimiz içinde 1.700 civarında bitki, tıbbi özellik taşımaktadır. Bunun 500'ünü tıbbi ve aromatik bitki olarak değerlendiriyoruz. Bu veriler bize, dünya üzerindeki tıbbi bitkilerin yaklaşık 6'sının ülkemizde olduğunu göstermektedir. Ülkemiz hem doğadan toplanan defne, kekik, adaçayı gibi ürünlerde hem de kültürü yapılan kimyon, anason, nane, rezene gibi ürünlerde geniş bir popülasyona sahip. Ayrıca, Asya ile Avrupa arasında bir köprü konumunda bulunan Anadolu, bu bitkilerden yararlanma konusunda da zengin birikime sahiptir. Ülkemizin sahip olduğu bu zenginliği, daha yüksek katma değere çevirmesi ve bu pazardan daha yüksek pay alması son derece önemlidir'' dedi.
Bakan Pakdemirli, ''Tıbbi ve aromatik bitki üretimimiz 5 kat artışla 370 bin tona yükseldi''
Son 18 yılda tıbbi ve aromatik bitki ekiliş alanının 2 kat artışla 1,7 milyon dekara, üretiminin ise 5 kat artışla 370 bin tona yükseldiğini belirten Bakan Pakdemirli, ''İhracat değerimiz 105 milyon dolardan 4 kat artışla 404 milyon dolara ulaştı. Kekik ve defne ihracatında dünya lideriyiz. Dünya defne ihtiyacının 90'ını biz karşılıyoruz. Yine kimyon, adaçayı, biberiye ve anasonda da önemli bir tedarikçi konumundayız'' diye konuştu.
Son 2,5 yılda Anadolu Adaçayı, Dağ Çayı, Ekinezya, Kekik, Oğulotu, Şevketibostan, Tıbbi Adaçayı, Kapari türlerinde toplam 11 yeni çeşit geliştirdiklerini ifade eden Bakan Pakdemirli, ''Biyolojik çeşitliliğe dayalı geleneksel bilginin kayıt altına alınması projesiyle, ülkemizdeki ürünlere ilişkin bilgilerin derlenmesi ve veri sisteminin oluşturulmasını sağladık. Bu sistem sayesinde, elimizdeki yaklaşık 2 milyon veriyle tıbbi ve aromatik bitki çalışmalarına ciddi bilgi kaynağı sağlıyoruz. Bakanlığız araştırma enstitülerince, tıbbi aromatik bitkiler konusunda toplama, kültüre alma, adaptasyon, çeşit geliştirme gibi çalışmalar yürütülüyor. Böylece yok olma ihtimali olan bitkileri koruma altına alarak, sürdürülebilir üretimini teşvik ediyoruz. 2004' den bu yana Kamu özel sektör ve üniversiteler tarafından 20 türde toplam 71 tescilli çeşit geliştirildi. Bunun 16 türdeki 33 çeşidinin tescili Bakanlığımız araştırma enstitülerimiz tarafından yapıldı. Ayrıca, Tohum Gen Bankamızda 264 türe ait 2.641 tıbbi ve aromatik bitki örneğini de koruma altına aldık'' şeklinde konuştu.
Bakanlık olarak, tıbbi aromatik bitkilerin hem üretimini hem de katma değerini artırmak amacıyla çok sayıda destek ve hibe verdiklerini anlatan Bakan Pakdemirli, tıbbi ve aromatik bitki üretimini artırmak ve uluslararası pazarlarda biyolojik çeşitliği avantaja dönüştürmek amacıyla 2015 yılında 25 ilde başlattıkları "Itrî ve Tıbbî Bitkiler ile Boya Bitkileri Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi Projesi"ni bu yıl 40 ilde yaygınlaştırdıklarını ve Hatay'da Türkiye'nin ilk Tıbbi ve Aromatik Müzesi'nin kurulmasına da katkı sağladıklarını dile getirdi.
Rektör Alma, “Kurumlar, Disiplinler Arası İş Birliği ve Yapılan Çalışmalar” konulu çalışma grubunun moderatörlüğünü gerçekleştirdi
“Kurumlar, Disiplinler Arası İş Birliği ve Yapılan Çalışmalar” konulu çalışma grubunun moderatörlüğünü yapan Rektör Alma, 3. çalışma grubunun oturum açılışında oturumun seyrine yönelik bilgi paylaşımından sonra katılıcımlara söz hakkı vererek değerlendirmelerini aldı. Oturumun çerçevesinde kurumlar ve disiplinler arası iş birliğinin sorunları, beklentileri ve önerileri üzerinde duran katılımcılar konuyu farklı açılardan ele alırken; Rektör Alma’ya Üniversitemiz Rektör Yardımcılarından Prof. Dr. İbrahim Demirtaş yardımcı moderatör olarak eşlik etti. Oturumda konuşmacı olarak ilk sözü Prof. Dr. Demirtaş aldı ve ülkemizin büyük bir bitki potansiyeli olmasına rağmen hala dışardan bitkisel ürün satın almamız konusundaki eleştirilerini dile getirdi.
Çalışma grubunda daha sonra Prof. Dr. İpek Süntar söz aldı ve üniversiteler ve çiftçiler arasındaki iş birliğini sağlayacak küçük ölçekli projelerin desteklenmesi gerektiğini ifade etti. Prof. Dr. Murat Ertaş ise tıbbi ve aromatik bitkilerden elde edilen ürünlerde kalite ve standartların oluşturulması gerektiğini, modern ürünler geliştirilmesi ve iyi bir pazarlama tekniği geliştirilmesinin üreticiye artı katkı sağlayacağını belirtti. Orman Genel Müdürülüğü projelerine akademisyenlerin başvuru yapamadıklarını ve bu sorunun çözülmesi gerektiğini öne süren Prof. Dr. Ertaş’tan sonra yorumlara katkı sunan Rektör Alma, yakın dönemde alınan bir karar ile TAGEM kurumunda doktorasını tamamlamış, doçent unvanı almış personellerin üniversitelerde ders verebildiklerini belirtti. Ayrıca üniversitede görev yapan akademisyenlerin de TAGEM gibi önemli kurumlara destek vermeleri gerektiğini ifade eden Rektör Alma, Çin’de üretilen her ürünün arkasında bir üniversite olduğunu ekledi. Prof. Dr. Ertaş’ın ardından Meteroloji Genel Müdürü Dr. Mesut Demircan tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği ile ilgili olarak iklimsel şartların da değerlendirilmesi gerektiğini, kurumlarından bu konuda destek alınabileceğini ifade ettikten sonra 2100 yılına kadar iklim projeksiyonlarını ürettiklerini belirtti.
Kastamonu Üniversitesi’nden oturuma katılan Prof. Dr. Ömer Küçük ise tıbbi ve aromatik bitki potansiyelimizin net bir şekilde ortaya çıkarılması gerektiğini belirtirken, üretim ve pazarlamada uzun vadeli stratejik planlar yapılması ve ekonomik getirisi yüksek olan iyi tarım uygulamalarının arttırılması gerektiğini söyledi.
Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. İlhan Deniz tıbbi ve aromatik bitkiler ile ilgili eğitim programlarının düzenlenmesi hususuna dikkat çekti. Deniz eğitim alanı meslek yüksek okulları ile sınırlandırılan tıbbi aromatik bitkilerin Meslek Yüksekokulu programı olmaktan çıkarılıp fakültelerde bölüm haline getirilmesi gerektiğini vurguladı.
Üniversite Rektörü Prof. Dr. M. Hakkı Alma’nın moderatörlük yaptığı bu oturuma; üniversitemiz akademisyenlerinden Dr. Öğr. Üyesi Belkıs Muca Yiğit, Dr. Öğr. Üyesi Muhittin Kulak ve Öğr. Gör. Musa Karadağ katıldı. Oturumda söz alan Dr. Öğr. Üyesi Muca Yiğit, tıbbi ve aromatik bitkiler konusunda yapılacak çalışmalar hususunda biyologların, bilhassa uzmanlaşmış sistematik botanikçilerin değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti.
Rektör Alma oturumun son saatinde sözü Prof. Dr. İbrahim Demirtaş’a verdi. Prof. Dr. Demirtaş, oturumun bu kısmında tıbbi ve aromatik bitkilerin organik tarım metoduyla üretilmesi hususunda katılımcılardan görüş aldı. Katılımcılar, Türkiye’de organik tarımın sorunları hakkında fikirlerini ve çözüm önerilerini belirttiler.
Yapılan konuşmaların ardından çalıştaya katkılarından dolayı tüm katılımcılara teşekkür eden Prof. Dr. Demirtaş; “Kurumlar, Disiplinler Arası İş Birliği ve Yapılan Çalışmalar” konulu çalışma grubunun oturumunu tamamladı.
